Sjálfboðaliðar tína rusl
Því er þetta rifjað upp að nýlega
gafst undirrituðum kostur á að taka þátt í hreinsunarátaki í fjörum vestur á
Hornströndum. Farið var í Kjaransvík, Hlöðuvík og Hælavík til þess að týna rusl.
Þetta átak var á vegum Ísafjarðarbæjar, ferðaþjónustu aðila á svæðinu,
björgunarsveita og fleiri. Alls tóku um sextíu manns þátt í verkefninu.
Töluvert rusl safnaðist í þessari ferð og töldu menn það geta verið yfir 10
tonn, mest veiðafæraúrgangur og plastílát.
Þetta átak byggði á þátttöku
sjálfboðaliða og það stóð ekki á henni því færri komust að en vildu. Fólk kom
víða að af landinu, auk heimafólks frá Ísafirði og þó nokkurs hóps erlendra
gesta bæði námsfólks í námi hér á landi og ferðamenn sem frétt höfðu af átakinu.
Lifnaðarhættir fyrri tíma
Sérstaklega minnisstætt úr
þessari ferð er þegar Eyvindur Eiríksson rithöfundur lýsti mannlífinu í
Hlöðuvík en hann bjó þar fram til 1943 þá sjö ára gamall er foreldrar hans
fluttu til Ísafjarðar. Á nokkrum árum tókst foreldrum hans að byggja upp
fjárstofn með 50 til 60 kindum. Auk þess var á heimilinu ein kýr og einn
hestur. Búið var tvíbýli í torfhúsi með timburgöflum og þiljuðu að innan með
timbri. Íverustaðurinn var hitaður upp með frumstæðri eldavél. Björgin voru
nýtt til eggja- og fuglatekju og róið til fiskjar þegar þess var kostur. Ekki
var mikið um gestakomur nema þegar fólk kom til þess að nýta bjargið. Þá var
sofið þar sem hægt var. Þegar heimilisfólkið flutti 1943 voru allir
innanstokksmunir skildir eftir auk bústofns og heimilisdýra sem var fargað, því
óheimilt var að flytja féð til Ísafjarðar.
Sérstæð náttúruperla
Hornstrandir eru í dag friðland
og þar býr enginn fastri búsetu. Það er þess vegna á ábyrgð okkar allra að
vernda þessa sérstæðu náttúruperlu. Um aldir var búið þarna í flestum víkum
allt fram undir miðja 20. öldina. Nýir
atvinnuhættir og vaxandi þörf á auknu vinnuafli í þéttari byggðum kallaði á
fólkið af þessu svæði og byggðirnar lögðust tiltölulega hratt af upp úr 1940. En
náttúruperlan Hornstrandir hefur fengið nýtt hlutverk í uppbyggingu og
atvinnusköpun fyrir Vestfirði vegna þess aðdráttarafls fyrir ferðamenn sem
friðlandið hefur.
Frá fátækt til velmegunar
Umbreyting landsins úr einu
fátækasta landi Evrópu í byrjun 20. aldarinnar í eitt öflugasta
velferðarsamfélag 21. aldarinnar hefur
kallað á gríðarlegar breytingar frá því “1000 ára“ sjálfsþurftar samfélagi sem við þekkjum nú
aðallega úr sögubókum. Meðalaldur Íslendinga er meðal þess hæsta sem þekkist á
byggðu bóli. Menntunarstig þjóðarinnar hefur stóraukist og unga fólkið horfir
til nýrra valkosta í atvinnumálum þar sem aukin menntun og nýsköpun er forsenda
framfara.
Stöðnun ekki valkostur
Í frumfarmleiðslu greinum eins og
sjávarútvegi hafa orðið stór stígar framfarir í tækni sem leitt hefur til þess
að færri hendur þarf til þess að veiða og verka þann afla sem berst að landi.
Það er nokkuð fyrirsjáanlegt að þessi þróun mun halda áfram í næstu framtíð eins
og hingað til verði stefnan um sjálfbæran og hagkvæman sjávarútveg vörðuð áfram.
Byggðarlög sem ekki ná að aðlaga sig breyttum aðstæðum geta lent í vandræðum og
íbúar þeirra í fátækragildrum sem erfitt getur reynst að komast úr. Þess vegna
er stöðnun ekki valkostur á kostnað hagkvæmni og nýsköpunar. Dæmið af
Hornströndum er nærtækt dæmi um það hvernig fólk mun bregðast við þegar
valkostirnir er óbreytt staða eða breytingar og ný tækifæri til
framþróunar.
Sveinn Hjörtur Hjartarson
Skoðun í Fiskifréttum 10. júlí 2014
