Heimsókn að Hnausum

Halla og Sirrý hlýða á Vilhjálm á Hausum Við vorum í Skaftártungu þessa Verslunarmannahelgi eins og svo oft áður. Gestur okkar í gær var Halla Valdimarsdóttir móðursystir Sirrýjar. Við erum örugglega búin að dvelja þarna þessa helgi síðan Z var skrifuð í orðinu verslun. Allavega mun lengur en hætt var að nota þennan staf sem auðkennisstaf fyrir bifreiðar í sýslunni. Að þessu sinni heimsóttum við hann Vilhjálm Eyjólfsson á Hnausum, fjölfróðan um sögu sveitarinnar og þá sérstaklega Meðallandið. Okkur langaði að hitta þennan nafntogaða höfðinga og sjálfsmenntaða fræðimann og koma að Hnausum en þar er að finna fjörgamalt bæjarstæði. Vilhjálmur er ef til vill flestum miðaldra og eldri lesendum Mbl kunnur sem fréttarritari blaðsins í sveitinni um árabil. Á myndinni hér að ofan má sjá þær frænkur í betri stofu eldri bæjarins á Hnausum hlýða á Vilhjálm segja frá sögu staðarins. Þarna dvaldi m.a. málfræðingurinn Rasmus Christian Rask er hann ferðaðist um Meðalland. Eitt af því sem við ræddum var af hverju svo mörg býli í Meðallandi bera nöfn með fleirtöluendingunni "ar" t.d. Botnar, Feðgar, Hnausar og Lyngar. Annað sem okkur þótti merkilegt í frásögn Vilhjálms var að Meðallandið hafi verið byggt fyrir a.m.k. 2400 árum og ýmsar menjar styrki þá skoðun hans. Þá var greiðfært til Íslands og góð lending í Skaftárósi og Meðalland í alfaraleið af hafi, þótt síðar yrði þetta eitt einangraðasta svæðið á landinu. Hann tilgreindi Heklugos sem nánast eyddi Skotlandi fyrir 2400 árum og það hefði vafalaust breytt aðstæðum í sveitinni.
Elsta sjúkrastofa á landinu? Yfir fjósinu á Hnausum er baðstofuloft og sagði Vilhjálmur okkur sögu þess. Þar dvöldu oft sjúklingar og deyjandi fólk af svæðinu. Stundum var skilið að með dulu sá hluti baðstofuloftsins þar sem fólk lá banaleguna. Sá síðasti sem lést á baðstofuloftinu var gamall maður sem hét Ólafur og var það árið 1943. Í köldum veðrum flutti heimilisfólk á Hnausum sig yfir á þetta baðstofuloft vegna þess hve þar var hlýrra. Þá sagði hann okkur af reimleikum í einu horni baðstofuloftsins en þar dvelur einhver sem á erfitt með að hverfa á braut.
Skipstjóraborðið Víða getur að líta muni úr skipum sem strönduðu í Meðallandsfjöru. Þetta borð sem Vilhjálmur kallaði skipstjóraborðið er úr skipi sem endaði upp í fjöru. Borðið er rúnnað á borðbrúnum til þess að varna skaða í veltingi. Ýmsa forvitnilega muni úr skipum sýndi Vilhjálmur okkur. Eftir 1935 fækkaði til muna skipum sem strönduðu í Meðallandsfjöru, líklega vegna þess að þá voru komnir til sögunnar dýptarmælar. Skipsströnd reyndust oft mikil búbót fyrir fólk á þessu svæði, svo sem þekkt er úr frásögnum.
Gamla stofan Að lokum er hér mynd af gömlu stofunni að Hnausum en hún var gerð upp í upprunalegt horf fyrir nokkrum árum síðan.